Po “Mężczyznach z różowym trójkątem” i “Przemilczanych” Joanna Ostrowska pozwala nam na odkrycie kolejnej grupy zapomnianych ofiar reżimu nazistowskiego. W wydanej przez Wydawnictwo Karta książce “»Mój Führerze!» Ofiary przymusowej sterylizacji na Dolnym Śląsku w latach 1934–44” możemy przyjrzeć się losom kilkunastu osób, które same lub których bliscy zostali zakwalifikowani do przymusowej sterylizacji w ramach wprowadzonej w III Rzeszy 14 lipca 1933 roku ustawy o ochronie przed potomstwem dziedzicznie chorym. O książce autorka opracowania opowiadała 29 października w rozmowie z Jackiem Leociakiem poprowadzonej w Centrum Kultury Jidysz w Warszawie przez Michalinę Jadczak.

Zaczęło się od przypadkowo znalezionego w archiwum listu. Jego autorka, Martha Halm, zwraca się do Adolfa Hitlera w sprawie swojej córki: “w największej obawie o zdrowie mojej 26-letniej córki Eriki Regel, błagam Pana, mój Führerze, o pomoc. Dwa lata temu moja córka z powodu lekkiego upośledzenia umysłowego została poddana sterylizacji i od tamtego czasu do dziś skarży się na silne bóle w podbrzuszu i poważne zakłócenia miesiączkowania” (s. 97).

Zapisana wyraźnym, starannym pismem prośba o bezpłatną pomoc lekarską dla córki stała się dla Joanny Ostrowskiej punktem wyjścia do poszukiwania podobnych historii. A było ich wiele.

Ustawa z 14 lipca 1933 określała punkty, na podstawie których można było orzec o konieczności sterylizacji. Wśród nich między innymi: wrodzony niedorozwój umysłowy, dziedziczna ślepota i głuchota, schizofrenia, alkoholizm czy epilepsja. Osoby te uznawano za “niepełnowartościowe”, wykazywano finansowe obciążenia jakie powodują dla kraju. Kategorie były na tyle szerokie, że łatwo było podciągnąć pod nie wiele zachowań i tym samym skutecznie odsuwać osoby niewygodne dla władz. Zidentyfikować je (w czym pomagały donosy), skontrolować i pozbyć się.

Zamieszczone w książce listy stają się świadectwem absurdu tego czasu. Ich autorzy najczęściej deklarują poparcie dla władz. Jednocześnie tłumacząc swoją sytuację używają słów: “pomyłka”, “wyjątek” – demaskując tym samym dramat urzeczywistnienia opresyjnej polityki III Rzeszy. “To dokumenty strachu i trwogi. Dowód na to, że w obliczu strachu można opisać wszystko” – podkreśla badaczka.

Ofiarami przymusowej sterylizacji na Dolnym Śląsku byli głownie Niemcy i Niemki. Joanna Ostrowska stwierdziła jednak podczas spotkania, że zadanie, jakie sobie postawiła to pokazać, że zamieszczone w opracowaniu biografie to nasza wspólna historia. Ta, która działa się w istniejących nadal budynkach, która była częścią systemu ustaw i decyzji prowadzących do kolejnych prześladowań, zbrodni i wreszcie ludobójstwa.

“»Mój Führerze!» Ofiary przymusowej sterylizacji na Dolnym Śląsku w latach 1934–44, wybór i opracowanie: Joanna Ostrowska, tekst komentujący: Kamila Uzarczyk, przekład z języka niemieckiego: Anna Wojnarowska-Olek, Wydawnictwo Karta, 2019.

Książkę można pobrać za darmo ze strony wydawnictwa Karta: https://ksiegarnia.karta.org.pl/produkt/moj-fuhrerze-ofiary-przymusowej-sterylizacji-na-dolnym-slasku-w-latach-1934-44/

Martyna Steckiewicz