Kilka lat temu na chwilę odkopano na Muranowie ruiny pasażu Simonsa. Zza ogrodzenia można było zajrzeć do świata, który istniał tu przed nami i – chociaż nie wróci – daje o sobie znać przy okazji różnego rodzaju robót drogowych. Czerwone cegły zasypane ziemią układają się w kształty dawnego istnienia, które miało zostać zapomniane, ale nie poddaje się tak łatwo. Przypomina kolejnemu pokoleniu o swej nieobecności.
W każdej opowieści o żydowskiej historii Warszawy ktoś zawsze wspomina o Nalewkach. To symbol żydowskiego funkcjonowania w tej części miasta. Nie ma stolicy bez Nalewek, znajdujących się tu sklepów i zakładów usługowych. Nie ma żydowskiego życia bez Nalewek, ich gwaru, nieustającego ruchu i pośpiechu.
Dziś ta ulica już nie istnieje, a jej ślady przykryła ziemia i nowe zabudowania. Miejsce, gdzie kiedyś była, obecnie wygląda zupełnie inaczej. Stojąc tam, trudno wyobrazić sobie te dawne Nalewki. Ich obecność odtwarza książka wydana przez Żydowski Instytut Historyczny. Poza tekstami naukowców, znajdziemy tam przede wszystkim zdjęcia, przedstawiające poszczególne budynki i osoby z tym miejscem związane na co dzień. Dodatkowo możemy porównać nakładające się na siebie dwie mapy – tę współczesną i tę dawną. Całość pokazuje, jak wiele się zmieniło, jak wiele zniknęło, jak wiele musimy upamiętnić.
“Opowieść o nieistniejącej ulicy” to piękna książka, która zachęca do dokonywania własnych odkryć. Duże, rozkładane fotografie, pokazują szczegóły tamtej rzeczywistości, zapraszając na nietypowy spacer w przeszłość. To ogromna zaleta tej publikacji, bo pozwala wracać do niej i odkrywać kolejne elementy minionego świata.
Ta książka to swoista fotograficzna encyklopedia Nalewek – dzięki niej możemy je poznać, obejrzeć z każdej strony, doświadczyć tamtego klimatu. Ta podróż jest bardzo wartościowa, ciekawa, ale jakże smutna, ponieważ wiemy, jak się kończy. A książka staje się pomnikiem wystawionym nieistniejącemu już miejscu, z którego głosy wciąż nas dochodzą, domagając się niezapomnienia.
“Nalewki: Opowieść o nieistniejącej ulicy”, red. Agnieszka Kajczyk, wyd. ŻIH
Katarzyna Markusz
