W tym roku przypada setna rocznica śmierci Szolema Alejchema, jednego z klasyków literatury jidysz. Z tej okazji uczestnicy wykładu Anny Rozenfeld mogli wysłuchać nagrania jidyszowej komedii „Der Mansbil” („Facet”) z 1952 pochodzącego z… archiwum Polskiego Radia.
Szolem Alejchem spędził dzieciństwo w wiosce Woronki. Jego pierwsze literackie próby były w języku hebrajskim. Swego czasu, dzięki funduszom teścia, pisarz próbował szczęścia na giełdzie. Zarobione tam pieniądze przeznaczył na Żydowską Bibliotekę Ludową. Interesy jednak nie zawsze szły dobrze. W 1906 wyjechał do USA. W 1914 osiadł w Nowym Jorku. Był już wtedy poważnie chory. Tamtejsza prasa jidyszowa nie przywitała go z otwartymi ramionami, a mimo to pisał do ostatniej chwili. Jego najbardziej znane utwory to “Dzieje Tewji Mleczarza”, “Motel, syn kantora”, “Kasrylewka”, opowiadanie dla dzieci i komedie.
Alejchem pisał w jidysz i był to jego świadomy wybór. – W mistrzowski sposób opisywał życie żydowskie – podkreśla Anna Rozenfeld. – Nie brakowało w jego utworach humoru. Powtarzał, że śmiech to zdrowie i lekarze nakazują się śmiać. Jego zdaniem śmiech był bronią wobec zastanej rzeczywistości.
„Facet” to komedia prawie nieznana. Jej nagranie pochodzi z audycji radiowych, które w języku jidysz w latach 1945-58 emitowało Polskie Radio. Były tam wiadomości polityczne, ekonomiczne, ale też słuchowiska kulturalne i sztuki autorów teatralnych. Większość z tych nagrań nie zachowała się, ponieważ archiwizowano tylko najważniejsze, np. te z okazji rocznic wybuchu powstania w getcie, czy występy chórów żydowskich.
Anna Rozenfeld odnalazła kopie niektórych nagrań w archiwum YIVO w Nowym Jorku. „Facet” to 7-minutowa komedia przygotowana przez Rywę Szyler-Buzgan i Chewela Buzgana, aktorów Teatru Żydowskiego w Warszawie, w 1952. Uczestnicy spotkania mogli wysłuchać nagrania w oryginale oraz wziąć udział w interaktywnym warsztacie i spróbować czytania performatywnego w jidysz.
Wykład Anny Rozenfeld „Ze skarbnicy Szolema Alejchema” odbył się 30 sierpnia w Austriackim Forum Kultury w ramach Festiwalu Warszawa Singera.
