Słowa mogą zmienić świat, mogą komuś pomóc albo zaszkodzić, mogą ranić albo przynieść ukojenie. Nie ma jednak takich słów, którymi dałoby się wyczerpująco opisać największą tragedię XX wieku. Każdy kto przeżył Zagładę, zawsze pozostanie w jej cieniu. Również uratowany w czasie wojny wraz z matką przez katolickiego księdza Jonatan Barkai, którego najnowsze wiersze ukazały się właśnie w tomie “Morderczy wizerunek”.
Jonatan Barkai urodził się w 1937 roku. Od 1951 mieszka w Izraelu. Nie tylko sam pisze wiersze, ale tłumaczy też polskich poetów na język hebrajski. W czasie wojny ukrywał się na “aryjskich papierach”. Jako dziecko nauczył się więc, że aby przeżyć musi stać się kimś innym. Nie mógł być sobą, bo za to groziła mu śmierć. Teraz, cokolwiek by nie zrobił, o czymkolwiek by nie pisał, Zagłady nie da się pominąć, zapomnieć o niej. Barkai jest przecież jej naocznym świadkiem i ofiarą, której udało się wymknąć swoim prześladowcom. Przeżył i nie może zapomnieć o tym, czego doświadczył. Śmierć – tragiczna, niespodziewana, mogąca przyjść w każdej chwili – towarzyszyła mu we wczesnym dzieciństwie. Śmierć odbiera nadzieję i pozostawia pustkę. Człowiek wobec niej jest bezradny.
W czasie wojny, aby przeżyć trzeba było stać się kimś innym; założyć maskę zupełnie obcej osoby. Trzeba było stać się doskonałym aktorem, który z tej roli nigdy nie ma prawa wyjść. Trzeba było grać nie tylko przed Niemcami, ale również przed każdym innym napotkanym człowiekiem. Im mniej osób wiedziało, tym lepiej. Dobrze odgrywana rola oznaczała wtedy życie.
Co z tego czasu zostało dzisiaj? Przede wszystkim pamięć. Ktoś, kto przeżył, nie może zapomnieć. Musi swoją wiedzę, wspomnienia, odczucia przekazać dalej. To nie może być tylko jego pamięć. Musi ona stać się pamięcią kolejnych pokoleń. Cień Zagłady z biegiem lat będzie stawał się coraz mniejszy. Pamięć musi jednak przetrwać, bo tylko dzięki niej ta tragedia nie będzie miała szans się powtórzyć. Bez tej pamięci, bez dokładnej wiedzy o Zagładzie, nie będziemy w stanie wyznaczać we właściwy sposób pewnych granic.
Jonatan Barkai, “Morderczy wizerunek”, tłum. Viola Wein, wyd. Werset
Katarzyna Markusz
